Đây là bài viết nối tiếp của 2 bài:
THE THREE LEVELS OF OBEDIENCE – Montessori
Sự cân bằng qua lại giữa hai sức mạnh đối ngược này (thúc đẩy & kìm hãm) là kết quả của quá trình thực hiện lâu dài, của những thói quen từ xưa trong mỗi chúng ta; chúng ta không còn có cảm giác nào về sự cố gắng trong việc thực hiện những hành động của WILL, chúng ta không còn cần tới sự trợ giúp của suy luận (lý trí) và sự hiểu biết (trí tuệ) để thực hiện chúng; những hành động này trở nên gần như phản xạ. Và mặc dù những hành động nói tới này không khi nào là các hành động phản xạ; nó không phải là do Tự nhiên mà là thói quen tạo ra tất cả.
Chúng ta biết rõ một người mà không được nuôi nấng để tuân theo các nội quy/quy tắc, nhưng lại được hướng dẫn một cách vội vàng để nhận biết chúng (các nội quy/quy tắc), sẽ thường mắc phải những sai lầm ngớ ngẩn và những sai sót, bởi vì anh ta bị cưỡng bách để “thi hành” ngay lập tức tất cả các phối hợp cần thiết của các hành động tự nguyện, và ngay lập tức chỉ dẫn các hành động đó dưới sự điều khiển thận trọng và ngay tức thì của ý thức; và một cố gắng liên tục như vậy chắc chắn không thể cạnh tranh với “thói quen” của những hành xử đặc biệt. WILL lưu trữ những cố gắng dài lâu của nó bên ngoài ý thức, hoặc ngay tại rìa cực biên của ý thức, và để cho ý thức chính nó không bị làm trở ngại để thu nhận được những cái mới và thực hiện những cố gắng xa hơn nữa.
Một sự cân bằng (giữa thúc đẩy & kìm hãm) như vậy được thiết lập như một cơ chế ở bên rìa ý thức, cái mà khiến một con người của thế giới cư xử “đúng” trong hành vi của anh ta, không có nghĩa là cấu thành nên “con người của WILL”. Như đã đề cập ở trên rằng ý thức vẫn giữ nguyên tự do cho những nhu cầu khác. Một quý bà tinh tế và quý phái nhất (người mà chúng ta thấy sự chuẩn mực trong mọi hành vi, sự cân bằng hoàn hảo giữa thúc đẩy & kìm hãm) cũng có thể là một con người “không có WILL” và “không có tính cách”, mặc dù bà ta có thể đã lĩnh hội được những cơ chế nghiêm ngặt nhất để đào tạo ra một WILL máy móc chỉ hướng đến những đối tượng bên ngoài.
Sự kiên trì trong nỗ lực – nền tảng thực sự của WILL
Có một đặc tính cơ bản tự nguyện mà trên đó không chỉ là những mối quan hệ bề ngoài giữa con người với con người, mà còn trên những xã hội được xây dựng. Đặc tính này được biết đến như “sự liên tục”. Cấu trúc xã hội được tìm thấy dựa trên một sự thật rằng con người có thể làm việc một cách đều đặn và sản xuất trong những giới hạn trung bình nhất định mà trên đó sự cân bằng kinh tế của một người được thiết lập. Những mối quan hệ xã hội, cái mà là nền móng cho sự sinh sản ở các loài, được tìm thấy trên sự kết nối liên tục của cha mẹ trong hôn nhân. Gia đình và công việc sản xuất: đây là 2 điểm mấu chốt của xã hội, chúng dựa trên nền tảng của WILL: sự kiên định, hay kiên trì.
Đặc tính này thực sự giải thích cho sự hòa hợp không ngắt quãng của tính chất con người bên trong. Không có nó, cuộc sống sẽ như những tập phim, một sự lôn xộn; nó sẽ giống như một cơ thể không được hợp nhất vào trong các tế bào của nó, chứ không phải là một sinh vật tồn tại qua suốt những biến đổi vật chất của chính nó. Đặc tính cơ bản này, khi nó bao trùm cả tình cảm cá nhân và định hướng của ý tưởng, là toàn bộ tính chất con người, là cái mà chúng ta gọi là tính cách. Con người của tính cách là một con người kiên trì, con người trung thành với lời hứa, niềm tin và cảm xúc của chính mình. Tổng hợp của những biểu lộ đa dạng này của sự kiên định giải thích cho giá trị xã hội to lớn: sự kiên trì trong công việc.
Sự thoái hóa, thậm chí trước khi con người đi đến thôi thúc phạm tội, trước khi anh ta phản bội niềm tin của chính mình, trước khi anh ta phá vỡ lời hứa, trước khi anh ta tàn phá tất cả những cảm xúc đã làm nên sự quý báu của tâm hồn con người, có một dấu hiệu nhất định mà nó đánh dấu anh ta như một người bị lạc lối và không hợp nhất: đó là sự lười biếng, không có năng lực để kiên trì trong công việc. Một cách trực tiếp con người thành thật và cư xử tốt bắt đầu chịu đựng căn-bệnh-về-não, trước khi anh ta biểu hiện bất cứ một thôi thúc bạo lực, sự rối loạn trong hành vi, hay những dấu hiệu của sự điên cuồng nào, anh ta có một triệu chứng được báo trước: bản thân anh ta không thể làm việc nữa. Trong đại đa số, điều này được nghĩ rằng một cô gái sẽ là một bà vợ tốt khi cô ấy siêng năng, và một người đàn ông được xem là ứng cử viên có thể mang đến cho cô gái người sẽ là vợ anh ta một tương lai tốt, khi mà anh ta là một người lao động tốt. Điều tốt đẹp này không phải là một vấn đề của khả năng; nó ngụ ý sự đều đặn, sự kiên trì. Ví dụ như, một người nghệ sỹ có một kỹ năng tuyệt vời trong việc tạo ra những đồ vật nghệ thuật nhỏ, nhưng thiếu WILL để làm việc, sẽ không được xem là một sự lựa chọn tốt. Mọi người đều biết rằng anh ta không chỉ không có khả năng của sự sản xuất kinh tế, mà rằng anh ta là một tính cách đáng ngờ và nguy hiểm, rằng anh ra có thể trở thành một ông chồng tồi, một người cha tồi, một công dân tồi. Nói cách khác, người thợ thủ công khiêm nhường nhất, người mà “làm việc”, chắc chắn chứa trong mình tất cả những yếu tố làm nên hạnh phúc và an toàn trong cuộc sống.
Giờ đây đứa trẻ nhỏ mà biểu lộ sự kiên trì trong công việc của em như một hành động kiến tạo đầu tiên trong cuộc sống tinh thần, và trên đó hành động này xây dựng nên sự trật tự bên trong, sự cân bằng và sự phát triển của tính chất con người, gần như trong một sự phát hiện tuyệt vời, minh chứng cho cách thức thực sự mà trong đó con người khiến bản thân có giá trị cho cộng đồng. Đứa trẻ nhỏ kiên trì trong những bài tập của em, tập trung và thấm hút, rõ ràng đang tạo nên một con người bất biến, con người của tính cách, con người mà sẽ tìm thấy trong bản thân mình tất cả những giá trị loài người, tôn vinh sự biểu lộ cơ bản duy nhất: sự kiên trì trong công việc. Bất cứ công việc nào mà trẻ chọn, chúng đều giống nhau, với điều kiện trẻ kiên trì trong việc đó. Điều giá trị không phải là bản thân công việc, mà là công việc như một phương tiện cho sự kiến tạo một con người tinh thần.
Ai mà làm gián đoạn trẻ em đang làm việc để khiến chúng học một số điều được định trước; ai mà khiến trẻ dừng việc học số học để chuyển qua môn địa lý hay tương tự, đều nghĩ rằng điều quan trọng là định hướng văn hóa của trẻ, đều là người mơ hồ giữa phương tiện với cái đích cuối cùng và phá hủy con người chỉ vì sự phù phiếm.
Quyết định – chức năng cao nhất của WILL
Nếu như sự kiên trì là nền tảng của WILL, chúng ta thừa nhận sự quyết định như một hành động của WILL là chức năng cao nhất của WILL. Để hoàn thành bất cứ hành động có ý thức nào đều cần phải quyết định. Giờ đây quyết định luôn luôn là kết quả của sự lựa chọn. Nếu chúng ta có một vài cái mũ, chúng ta phải quyết định sẽ đội cái nào khi ra ngoài; vấn đề không phải ở chỗ chiếc mũ màu nâu hay màu xám, mà là chúng ta phải chọn một trong số chúng. Đối với sự lựa chọn này chúng ta phải có động cơ, chúng ta thích màu xám hay màu nâu hơn; và cuối cùng một trong các động cơ sẽ thắng thế và sự lựa chọn sẽ được tạo ra. Một cách rõ ràng, thói quen lấy một cái mũ và đi ra ngoài sẽ đơn giản hóa sự lựa chọn của chúng ta; chúng ta hầu như không ý thức động lực nào đã xúi giục và tranh đấu bên trong chúng ta. Nó là vấn đề 1 phút và chúng ta không có ấn tượng nào về việc nỗ lực.
Nhưng đây sẽ không phải là trường hợp nếu, ví dụ như, chúng ta tiêu một số tiền nhất định vào một món quà. Chúng ta sẽ mua gì giữa đa dạng những đồ vật có thể được chọn? Nếu chúng ta không có một kiến thức nhất định về những đồ vật, nhiệm vụ của chúng ta có thể trở thành nỗi băn khoăn. Chúng ta nên chọn một cái gì đó nghệ thuật, nhưng chúng ta không biết nhiều về nghệ thuật, và chúng ta sợ làm thất vọng; chúng ta không biết cái gì là thông thường và không biết liệu một mảnh vải ren hay một cái thố bằng bạc thì phù hợp. Sau đó chúng ta cảm thấy cần thiết có một người khai sáng về tất cả những chi tiết không biết kia, và chúng ta đi tìm lời khuyên. Có một sự thật là, lời khuyên là để đối phó với sự thiếu hiểu biết của chúng ta; chúng ta cần tới sự giúp đỡ về kiến thức nhiều hơn là sự khích lệ cho nỗ lực của WILL. WILL là một cái gì đó mà chúng ta dành riêng cho bản thân, và là một cái rất khác với kiến thức không thể thiếu đối với một quyết định. Sự lựa chọn mà chúng ta có được sau khi có lời khuyên của một hoặc vài người sẽ mang dấu ấn của chính chúng ta, nó sẽ là quyết định của bản ngã của chúng ta.
Sự lựa chọn của bà chủ nhà khi chuẩn bị bữa tối cho các vị khách có cùng bản chất như vậy; nhưng ở đây bà ta có một kiến thức hoàn hảo về lĩnh vực này, và một khẩu vị tốt, và quyết định được thực hiện với sự hài lòng và không cần bất kỳ sự giúp đỡ bên ngoài nào. Nhưng những ai không biết rằng trong mọi trường hợp việc quyết định này là một sự lao động bên trong, một sự nỗ lực chân thật; nhiều đến mức mà một người yếu đuối sẽ cố gắng từ chối nó, như một thứ gây khó chịu. Nếu có thể, bà chủ nhà sẽ từ bỏ quyết định nấu bữa tối. Toàn bộ cuộc sống của chúng ta là một bài tập không ngừng của các quyết định. Khi chúng ta đi ra ngoài sau khi đã khóa cửa, chúng ta có một nhận thức rõ ràng về hành động này, một sự hiển nhiên là căn nhà đã được bảo vệ tốt, và chúng ta quyết định bước ra và đi khỏi nó.
Chúng ta càng mạnh mẽ trong những bài tập này, chúng ta càng trở nên độc lập. Sự rõ ràng của ý tưởng này, cơ chế của thói quen ra quyết định cho chúng ta cảm giác của tự do. Cái xích nặng nề nhất, cái mà có thể ràng buộc chúng ta trong một hình thức của tình trạng nô lệ, là sự không có khả năng tự ra quyết định; sự sợ hãi gây ra “lỗi”, cảm giác mò mẫm trong bóng đêm, cảm giác phải chịu trách nhiệm cho những hậu quả của lỗi lầm mà chúng ta không nhận biết được, khiến cho chúng ta đi sau những người khác như một con chó bị xích. Cuối cùng, chúng ta sẽ rơi vào một sự phụ thuộc tột cùng; chúng ta sẽ không thể gửi một lá thư hay mua một cái khăn tay bỏ túi mà không thể xin lời khuyên từ người khác.
Nhưng khi một mâu thuẫn thực sự nảy sinh trong một nhận thức như vậy, và quyết định phải tức thời, sự phân vân là một phần của một người (đứa trẻ) mà sự yếu đuối đặt anh ta (em) trong sự khuất phục của một WILL mạnh mẽ hơn khác, và sau đó chúng ta trông thấy sự khuất phục, cái mà hầu như không thể nhìn thấy, trở thành một cơn ác mộng: nạn nhân đã bước bước đầu tiên vào vực sâu nơi mà sự yếu đuối sẽ làm tăng rủi ro của sự diệt vong. Do đó, sự khuất phục này diễn ra ở độ tuổi càng trẻ, mà không có sức mạnh để thực hành WILL của riêng mình, thì càng dễ trở thành con mồi của những hiểm họa đầy rẫy trên thế giới.
Điều mang lại sức mạnh kìm hãm không phải là tầm nhìn đạo đức, đó là bài tập về sức mạnh của WILL, và bài tập này được thực hiện trong cuộc sống hằng ngày. Người mẹ của một gia đình, người mà bận rộn với nhiệm vụ của mình trong những công việc nhà, và quen với việc đưa ra quyết định trong tất cả những vấn đề gắn liền với cuộc sống hằng ngày, thì nhiều khả năng đạt được chiến thắng trong trường hợp mâu thuẫn đạo đức nhiều hơn là một người phụ nữ chưa có con, người mà sống trong một bầu không khí của sự lười biếng bên trong, và quen với việc đồng ý với WILL của chồng cô ấy như là WILL của chính mình. Cả hai người phụ nữ này có thể có cùng một tầm nhìn đạo đức. Người được nhắc đến đầu tiên, nếu bị góa, có thể sẽ kinh doanh và đảm nhiệm công việc mà trước kia của chồng cô ấy; nhưng người thứ hai trong tình huống tương tự sẽ cần đến sự hướng dẫn, và có thể dẫn đến những rủi ro thảm họa.
Sự cám dỗ, nếu không để chinh phục, không phải như một quả bom rơi lên một quả bom khác, mà là lên những bức tường vững chãi của một pháo đài vững chắc được xây dựng bằng đá từ xa xưa. Công việc kiên trì, sự rõ ràng trong ý tưởng, thói quen sàng lọc những động cơ mâu thuẫn trong nhận thức, thậm chí trong từng hành động của cuộc sống, sự quyết định diễn ra trong từng khoảnh khắc ở những điều nhỏ nhất, sự làm chủ từ những hành động, sức mạnh của sự định hướng bản thân tăng dần theo mức độ trong những hành động được lặp lại liên tiếp, đây là những viên đá nhỏ vững chắc mà trên đó một cấu trúc mạnh mẽ của tính chất con người được xây dựng. Những bài tập không ngừng của WILL còn cần thiết như một phương tiện truyền sức sống của sự hồi phục (sức khỏe) tinh thần.
Những đứa trẻ nhỏ của chúng ta đang kiến tạo nên WILL của chúng khi mà, bằng một quá trình tự giáo dục, chúng có những hoạt động bên trong phức tạp của sự so sánh và sự đánh giá, và bằng cách này tạo ra sự lĩnh hội trí tuệ với sự trật tự và sự rõ ràng; đây là một dạng của “kiến thức” có khả năng chuẩn bị cho trẻ để hình thành nên quyết định của riêng chúng, và cái mà khiến chúng độc lập với những đề nghị của người khác; chúng có thể quyết định mọi hành động trong cuộc sống thường ngày của chúng; chúng quyết định làm hoặc không làm; chúng quyết định hòa theo giai điệu của bài hát với những chuyển động; chúng quyết định kìm hãm mọi sự thôi thúc vận động khi chúng muốn sự im lặng. Công việc kiên định xây dựng tính chất con người là tất cả những chuyển động của quyết định; và điều này thay thế trạng thái nguyên thủy của sự hỗn loạn, trong đó, theo một cách khác, hành động là đầu ra của sự thôi thúc. Một cuộc sống tự nguyện phát triển dần dần bên trong trẻ; và sự nghi ngờ và rụt rè biến mất cùng với bóng đêm của sự mơ hồ nguyên thủy của tinh thần.
Sự phát triển của WILL phụ thuộc vào sự trật tự và sự rõ ràng của các ý tưởng
Sự phát triển này của WILL sẽ trở nên không thể nếu như, thay vì cho phép tính trật tự và sự rõ ràng trưởng thành trong trí óc, chúng ta làm hỗn loạn với những ý tưởng lộn xộn, hoặc với một kho những bài học thuộc lòng, và sau đó cản trở trẻ trong việc ra quyết định bằng cách quyết định mọi thứ cho chúng. Những giáo viên, người mà làm theo những phương pháp này, được biện minh bằng cách nói rằng “một đứa trẻ không cần phải có một WILL của chính em” và trong việc dạy trẻ rằng “không có cái kiểu như là “Con sẽ””. Thực ra, họ cản trở sự phát triển WILL của trẻ em. Dưới những điều kiện như vậy, trẻ em nhận thức được có một sức mạnh ngăn cản ở trong tất cả những hành động của chúng; chúng trở nên nhút nhát, và không có sự can đảm để thực hiện bất cứ điều gì mà không cần sự giúp đỡ và đồng ý của người mà em phụ thuộc hoàn toàn. “Những quả anh đào này màu gì?” một người phụ nữ hỏi một đứa trẻ, em biết khá rõ là chúng màu đỏ. Nhưng đứa trẻ nhút nhát và sợ hãi sẽ nghi ngờ liệu rằng có đúng hay sai khi trả lời, và em sẽ thì thầm: “Con sẽ hỏi cô giáo của con.”
Trích từ cuốn Advanced Montessori Method, Maria Montessori
Dịch bởi May Sóc Children’s House
PS: Còn phần III nữa các bạn nhé
Leave a Reply